ΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ Εκτύπωση
Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη   
Σάββατο, 02 Απρίλιος 2011 07:36

Το θερμοκήπιο

 («The Hothouse»)

 του Χάρολντ Πίντερ

thermokhpio1

Η δραματουργία:

Μηχανισμοί τυφλότητας

Μια κλινική που ταυτόχρονα είναι και κρατητήριο, ασθενείς με κωδικά ονόματα τετραψήφιων αριθμών, ένας διευθυντής που όμως δεν είναι γιατρός αλλά πρώην στρατιωτικός κι επίσης αλκοολικός, μια τρόφιμος που μένει έγκυος κι ένας τρόφιμος που πεθαίνει από συγκοπή και οι δύο κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, ένα πείραμα που εξελίσσεται σε βασανιστήριο με ηλεκτροσόκ και μια μαζική δολοφονία που αλλάζει το τοπίο ενώ ταυτόχρονα ένας υποταγμένος υφιστάμενος μοιάζει να ελέγχει υπόγεια τις καταστάσεις και να κατευθύνει τις δράσεις προς όφελός του. Στην ανατριχιαστικά σύγχρονη αυτή σάτιρα του Πίντερ η δράση εξελίσσεται στη διάρκεια μιας παραμονής Χριστουγέννων και όλα τα πρόσωπα του έργου ανήκουν στο προσωπικό αφού οι ασθενείς δεν εμφανίζονται ποτέ επί σκηνής κι οι ελάχιστες δράσεις τους υπονοούνται ασαφώς. Έγραψε το έργο αυτό το 1958, αμέσως μετά την παταγώδη αποτυχία του «Πάρτι γενεθλίων», κι αφού πρώτα υπέβαλε στο BBC τη σύνοψη ενός παραπλήσιου έργου. Δεν το εκτίμησε όμως ιδιαίτερα τότε κι έτσι έμεινε στο συρτάρι του για 22 ολόκληρα χρόνια. Ανέβηκε τελικά, το 1980 σε σκηνοθεσία του ίδιου του Πίντερ ο οποίος ερμήνευσε και τον ρόλο του στρατιωτικού Ρουτ σε μια παράσταση του 1995.

thermokhpio2

Όλοι οι ήρωες έχουν μονοσύλλαβα ονόματα, όλες οι φράσεις κρύβουν υπονοούμενα, όλες οι συνθήκες είναι ρευστές, όλες οι καταστάσεις, ασφυχτικές και υποβολιμαία απειλητικές αποκτούν ένα άλλο νόημα αν τις δεις κάτω από μία διαφορετική οπτική γωνία, όλοι οι όροι είναι ασαφείς αλλά η εικόνα εν τέλει είναι σαφής. Πρόκειται για ένα χώρο εγκλεισμού συγγενή με γνωστά σε όλους μας, σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων όπου η διεφθαρμένη και παρανοϊκή στρατιωτική ηγεσία δεν είναι σε θέση να ελέγξει τους κανονισμούς κι οι υπάλληλοι μέσα από ψυχωτικές έξεις και διεφθαρμένες εξουσιαστικές τάσεις οδηγούν τους κρατούμενους σε εξευτελιστικές και επίπονες δοκιμασίες όχι μόνο για να καταστείλουν τις δράσεις τους αλλά και για να εκμεταλλευτούν την αδυναμία τους και να ορίσουν νέες δυναμικές εξουσίας σε συνάρτηση με την ηδονή και την διαστροφή της.

thermokhpio3

Τα βοτάνια του χειμώνα

Ας δούμε όμως τι περίπου συμβαίνει εδώ. Μια παραμονή Χριστουγέννων, μια μέρα όπου η Δύση γιορτάζει την αγάπη ενώ υποκριτικά αναιρεί κάθε έκφανση ανθρωπιάς μέσα από κατασταλτικές δράσεις με αποκλειστικό στόχο την ενίσχυση της τυφλής εξουσίας, σε ένα θεραπευτήριο τίθενται ζητήματα βίαιης και παράνομης άσκησης εξουσίας ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι οι διευθύνοντες χάνουν τον έλεγχο μέσα από εσωτερικές διαδικασίες οι οποίες τους καθιστούν έρμαια των μεθόδων τους. Μια τρομακτική εκδοχή σαρκασμού; Μια διαπίστωση που αδυνατούμε να αξιοποιήσουμε; Αντιφάσεις που υπερβαίνουν τα όρια της ανθρώπινης αντοχής; Η κάποιο είδος εσωτερικής δικαιοσύνης που αποκαθιστά ως ένα βαθμό τις ισορροπίες χωρίς να μπορεί όμως και να διευθετήσει τις εκκρεμότητες; Και είναι η κλινική μια φυλακή τρόμου ή απλά ο ίδιος ο κοινωνικός μας περίγυρος εντός του οποίου πάσχουμε ως ασθενείς ή και ως εξουσιαστές χωρίς να είμαστε σε θέση να προστατευτούμε από τις ύπουλες επιθέσεις της ψυχωτικής μανίας για διεκδίκηση εξουσίας γύρω μας και μέσα μας;

thermokhpio4

Το σφαγείο-θερμοκήπιο είναι ένας περιχαρακωμένος χώρος που αντί να προστατεύει, εξοντώνει ή μήπως συγγενεύει ανατριχιαστικά με το εσωτερικό υπαρξιακό μας τοπίο εντός του οποίου ασθενείς και θεραπευτές εκκολάπτουν τέρατα που εφιαλτικά συγγενεύουν με την ανθρώπινη φύση μας; Πότε είμαστε θύματα και πότε θύτες; Πότε μας φυλακίζουν και πότε φυλακίζουμε; Μήπως τελικά ο παντοδύναμος Ρούτ, ο επικίνδυνος υφιστάμενός του κι ο νεκρός ασθενής δεν είναι παρά εκδοχές της ίδιας ύπαρξης σε διαφορετικές χωροχρονικές συνθήκες; Μήπως η κόλαση δεν είναι τίποτε άλλο από ένα θερμοκήπιο μέσα στο οποίο τα φυτά είναι ήδη νεκρά και τα μόνα άνθη, τα πάναγνα νεκρά άνθη είναι νιφάδες χιονιού, χριστουγεννιάτικες υπομνήσεις ενός βαθύτερου και ουσιαστικότερου θανάτου καταγραμμένου στα ίδια μας τα κύτταρα, βασανιστικού και τρομακτικά αναπότρεπτου;

thermokhpio5

Ανακυκλώνοντας τη φρίκη

Ανοιχτό σε κάθε ερμηνεία το έργο αυτό, ανατέμνει με κλινική διαύγεια φαινόμενα των οποίων τα βαθύτερα αίτια δεν αποτελούν μόνο το αντικείμενο πολιτικού αλλά και υπαρξιακού προβληματισμού. Το κοινωνικό προτσές προστατεύεται από συγκεκριμένους κανόνες τους υπαγορεύουν κι όλες οι θρησκείες κι ιδεολογίες του κόσμου με μικρές διαφοροποιήσεις. Η διαρκής παραβίαση αυτών των κανόνων σε ένα κόσμο γεμάτο πιστούς και γεμάτο ιδεολόγους θα έπρεπε να είναι ένα σκάνδαλο. Πως γίνεται να ερχόμαστε διαρκώς αντιμέτωποι με κατάφορες αδικίες και να είμαστε πρακτικά αδύναμοι να τις εμποδίσουμε. Και γιατί ένα γενναιόδωρο κομμάτι ηδονής που απολαμβάνουμε έχει να κάνει με τον βασανισμό όχι μόνο του περίγυρού μας αλλά και του ίδιου μας του εαυτού; Ο συγγραφέας δεν δίνει απαντήσεις, θέτει ερωτήματα. Η αποκατάσταση των ισορροπιών είναι εξ ίσου επώδυνη με την διατάραξή τους. Σαν μια ονειρική σεκάνς η σκηνή όπου οι ήρωες καταβροχθίζονται από την ίδια τους την παραίτηση αλλά κι από τις συνέπειες των αλλοφρόνων δράσεών τους μέσα στον κήπο-στόμα-μήτρα-τάφο του αίθριου μας φέρνει πίσω στην πρώτη λέξη της δημιουργίας εξαναγκάζοντάς μας να αντιμετωπίσουμε τον χειρότερο εφιάλτη μας. Την ίδια μας την ανθρώπινη φύση που αντιπαλεύοντας την εξουσία, εξοντώνεται και εξουσιάζοντας την αθωότητα, καταλύεται.

thermokhpio6

Το θερμοκήπιο κινητοποιεί επικίνδυνους μηχανισμούς κι ίσως γι’ αυτό έμεινε τόσα χρόνια στο συρτάρι. Όμως τώρα σε μια εποχή λήθης κι άγνοιας μπορεί επιτέλους να φανερωθεί, αφού στις μέρες μας τα λόγια παραμένουν λόγια κι οι δαίμονες δεν ξορκίζονται παρά μόνο με θυσίες τις οποίες κανείς μας δεν είναι διατεθειμένος να υποστεί αλλά όλοι μας θα έρθει η στιγμή να απαιτήσουμε. Και το τραγικό είναι πως απέναντι στην «εξουσία» μόνο η «μάζα» έχει ισχύ, η οποία όμως ή λειτουργεί κάτω από τον έλεγχο της εξουσίας ή απλά υπνοβατεί αδυνατώντας να δράσει. Το κατώτερο προσωπικό μέσα από μια κατευθυνόμενη «επιρροή» ή από μια ανεξέλεγκτη παρόρμηση εξοντώνει τελικά τους φορείς της εξουσίας για να την παραδώσει στον εξ ίσου ή και περισσότερο, επικίνδυνο υφιστάμενο ο οποίος πιθανώς και να υποκίνησε την εξέγερση με στόχο την δική του ανάδειξη στο ρόλο του ανώτερου άρχοντα του θερμοκηπίου. Κάτι που επιτυγχάνει εν τέλει προσφέροντας μας στο φινάλε του έργου αντί για λύτρωση μια πολύ πιο επικίνδυνη και τρομακτική εκδοχή τρομοκρατίας, μια εξουσιαστική δομή πιο συγκροτημένη, απειλητικότερη της προηγούμενης, η οποία εν τέλει φαίνεται να είναι η μόνη δύναμη που διαρκώς αναγεννιέται μέσα από τις ίδιες τις στάχτες της.

 

Η παράσταση

thermokhpio7

Ο Χάρολντ Πίντερ κι ο Λευτέρης Βογιατζής στην Θεσσαλονίκη το 2000


Ο Λευτέρης Βογιατζής, μέσα σ’ ένα μαγικό σκηνικό που διαρκώς μεταλλάσσεται φωτιστικά και εργονομικά, στήνει μια παράσταση υπερβατική στην οποία όνειρο, πραγματικότητα και φαντασίωση λειτουργούν ταυτόχρονα ή παράλληλα για να υπονομεύσουν την λογική και να υπονοήσουν τη φρίκη. Με την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του κινεί τους Πιντερικούς όγκους στο χώρο και το χρόνο αναδεικνύοντας τις στιγμές πέρα από το λόγο και ανατρέποντας τα δρώμενα μέσα από τις ίδιες τους τις εσωτερικές αντιφάσεις. Ο ίδιος δίνει ένα ρεσιτάλ ερμηνείας αποδεικνύοντάς μας για άλλη μία φορά το μέγεθος των υποκριτικών του προσόντων όσον αφορά και την κωμική αλλά και την δραματική γκάμα. Με ένα σπάνιο, υποβολιμαίο χιούμορ και χειρουργική ακρίβεια αποδίδει τις αποχρώσεις του ρόλου ελέγχοντας δεξιοτεχνικά τις κλιμακώσεις και τις αντιστροφές του. Οι ηθοποιοί του αναδεικνύουν τους ρόλους τους μέσα από ένα αξιοθαύμαστο μέτρο, με τεχνική και εκφραστική αρτιότητα ενισχύοντας τις κορυφώσεις και γεμίζοντας ενεργειακά τις παύσεις. Η καλά μελετημένη μετάφραση του Νίνου Φένεκ Μικελίδη αποδίδει εξαίρετα το ψυχρό ύφος, το υποδόριο χιούμορ , την διαδραστική εσωτερική ένταση και τους αδιόρατους υπαινιγμούς του πρωτότυπου , ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στον λόγο να κυλάει αβίαστα προσφέροντας ισχυρή βάση για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι ερμηνείες. Σε πλήρη συντονισμό ήχοι, φωτισμοί και δράσεις συνεργάζονται με το λόγο για την δημιουργία ενός εικαστικού και σκηνικού συμβάντος που ισορροπεί στην κόψη χωρίς να ταλαντεύεται, αφήνοντας τη σκιά και το φως να το ορίσουν και να το εξελίξουν. Οι δυναμικές συγκρούονται έντεχνα χωρίς να αλληλοδιασπώνται κι οι ερμηνευτικές εκρήξεις προκαλούν γόνιμη ρήξη όχι μόνο στον ιστό της δραματουργίας αλλά και στους ενδότερους αρμούς της ανθρώπινης περιπέτειας.

Μια παράσταση σαν προσευχή που θα παρακολουθήσετε ψυχικά «όρθιοι».

thermokhpio8

Μετάφραση:
Nίνος Φένεκ-Mικελίδης

Σκηνοθεσία:
Λευτέρης Βογιατζής

Σκηνικά –κοστούμια:
Εύα Μανιδάκη

Μουσική:
Δημήτρης Καμαρωτός

Φωτισμοί:
Λευτέρης Παυλόπουλος

Βοηθοί σκηνοθέτη:
Σπύρος Αλιδάκης, Βένια Ανδρέου, Κατερίνα Ζερβουδάκη.

Παίζουν:

Λευτέρης Βογιατζής

Παντελής Δεντάκης

Δημήτρης Ήμελλος,

Αλεξία Καλτσίκη

Βασίλι Κουκαλάνι

Γιάννης Νταλιάνης

Θάνος Τοκάκης

ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ

Kεφαλληνίας και Kυκλάδων 11

Kυψέλη

Tρίτη έως Σαββάτο:  21:00

Κυριακή : 19:00

Τηλέφωνο: 210 8217 877

Fax: 210 8225 683

Τιμές εισιτηρίων

Γενική είσοδος: 22 ευρώ

Φοιτητικό: 15 ευρώ

Τελευταία Ενημέρωση στις Τετάρτη, 13 Απρίλιος 2011 17:58