| ΔΑΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ |
|
| Συντάχθηκε απο τον/την Μαρία Κυριάκη |
| Κυριακή, 13 Μάρτιος 2016 10:40 |
|
Δαμάζοντας τα κύματα Δραματουργία από το σενάριο της ομώνυμης ταινίας του Λαρς Φον Τρίερς
Ο Τρίερς παραμένει αινιγματικός στην διαχείριση των χαρακτήρων και των δράσεων των ηρωίδων του ακόμα κι όταν ο λόγος τους είναι κρυστάλλινος κι οι πράξεις τους καταλυτικές. Αυτή όμως η αινιγματική πτυχή της δημιουργίας του –που δεν είναι κι η μόνη- αποτελεί και μία από τις ενδιαφέρουσες ρωγμές στο έργο του, προσδίδοντας μια πιο οικουμενική θεώρηση στην ίδια την προσωπική του αντίληψη και στις πολλαπλές ανατροπές της. Η Μπες, μια από τις συναρπαστικές ηρωίδες του, εμφανίζεται ως ένα πλάσμα που παραβιάζει το μέτρο κι άρα λειτουργεί με όρους τραγικής ηρωίδας. Αν κι η πίστη της εκτιμάται ιδιαίτερα από την πανίσχυρη θρησκευτική ηγεσία του κοινωνικού της περίγυρου, η υπερβολή της αγάπης της, την εκτοπίζει από το στυγνό αυτό εργαλείο του θρησκευτικού δόγματος και την φέρνει σε σύγκρουση μαζί του. Με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ο Ιησούς έρχεται αντιμέτωπος με τα ιερατεία όταν επιχειρεί να μετατρέψει την ηθική προσταγή σε βίωμα, να πράξει δηλαδή τα όσα η θρησκεία την οποία ευαγγελίζεται, πρεσβεύει. Ως μια διπολική προσωπικότητα η οποία συνομιλεί με τον θεό χρησιμοποιώντας τον σαν το άλτερ έγκο της, η Μπες καταφέρνει εντελώς βιωματικά να εξελίξει την σεξουαλική της ορμή σε μια υπερβατική, αυτοθυσιαστική αφοσίωση που καταλύει τα όρια κι άρα καταλήγει επικίνδυνη. Το στοιχείο του «ξένου» που εισβάλλει στην κλειστή κοινότητα για να την μετουσιώσει, να την γονιμοποιήσει αλλά και να την διαφθείρει, λειτουργεί καταλυτικά όσον αφορά τον πόλεμο που δέχεται η Μπες, η οποία αναγνωρίζει στο πρόσωπο του εισβολέα, τον οποίο επιλέγει ως εραστή και σύζυγο, τον συνεργό της για την καθοριστική υπέρβαση. Μια υπέρβαση που μέσα από μια σειρά ανατροπών, θα οδηγήσει εν τέλει εκείνην στο να αμφισβητήσει την πίστη της κι εκείνον στο να την κατακτήσει. Η Μπες είναι αθώα, δεν είναι αφελής, είναι ειλικρινής, δεν είναι ηλίθια, είναι αδίσταχτη κι επικίνδυνη, αν κι η ίδια δεν το γνωρίζει, το αντιλαμβάνεται όμως ο περίγυρός της. Κι όταν η Μπες καλείται από την ίδια της την παρόρμηση να ορίσει με νέα μέτρα την αγάπη, είναι πληθωρική κι απόλυτη, δεν είναι καθόλου καρτερική, δεν υποτάσσεται.
Απαιτεί από τον σύζυγό της διαρκή επιβεβαίωση του έρωτά του και την απόλυτη ψυχική, πνευματική και σωματική παρουσία στην καθημερινότητά της. Αρνείται να τον αποχωριστεί έστω κι αν η λογική των άλλων, το επιβάλλει. Διαπράττει ύβρη απαιτώντας από τον θεό να τον φέρει πίσω αμέσως κι η μοιραιότητα πραγματοποιεί με στρεβλωμένο τρόπο την επιθυμία της αφού εκείνος επιστρέφει αλλά μισοπεθαμένος κι εν τέλει ανάπηρος. Τότε το κορίτσι αντιλαμβάνεται πως η επιθυμία που δεν έχει όρια, στρέφεται ενάντια στην ίδια την εκπλήρωσή της, πλημμυρίζεται από ενοχές κι αποκτά μια αυτοκαταστροφική διαθεσιμότητα που ξεπερνά κάθε όριο ηθικής, πάντα μέσα από μια αμετακίνητη πίστη η οποία δημιουργεί ρωγμές ακόμα και στην ίδια την αγάπη. Κατακλύζεται από ενοχές και σταδιακά χάνει το χάρισμα. Ο άλλος της εαυτός, ο θεός, σιωπά και μόνη της κινείται προς την οδό του μαρτυρίου στην οποία την ωθεί ο ανάπηρος σύζυγος, κατά τα λόγια του για να την αποσπάσει απ’ αυτόν και να την ελευθερώσει από την εξάρτησή της αλλά και μέσα από ένα διαστροφικό πλέγμα το οποίο φαίνεται να έχει ξεράσει από τα σκιώδη τοπία του ασυνείδητου του, η αναπηρία του. Σαν την Μαργαρίτα του Γκαίτε έτσι κι η Μπες θα εξασφαλίσει την αγιότητα παρά την σεξουαλική εκτροπή της, αφού η κινητήριος δυναμική της, ήταν η αγάπη. Η διάσταση ανάμεσα στο δόγμα και τους υπηρέτες του και στην ανεπιτήδευτη ευσέβεια των ταπεινών ανθρώπων τίθεται εδώ ως μία από τις πολλαπλές διαστάσεις του σεναρίου, ενώ επιπλέον ο σαρκασμός του Τρίερς αναμιγνύεται έντεχνα με την αποκάλυψη ενός θαύματος που ολοκληρώνει την υπέρβαση μέσα από την μεταφυσική της διάσταση. Κι ωστόσο η Μπες που έζησε όλη αυτή την εμπειρία ενδυναμωμένη από μία σχεδόν τυφλή πίστη, λίγο πριν ξεψυχήσει θα αμφιβάλλει. Μήπως τελικά δεν ήταν η πίστη της που έκανε τις καμπάνες να ηχήσουν αλλά η αμφιβολία της; Μήπως τα κύματα κάλπαζαν μέσα της, όχι γύρω της κι η απελευθέρωσή της από τα δεσμά της ίδιας της, της υπέρβασης, ήταν αυτή που τα δάμασε;
Η Πατεράκη δημιούργησε έναν κόσμο, περίκλειστο κι ωστόσο από παντού εκτεθειμένο, ο οποίος φέρει το πνεύμα του Τριέρς διάχυτο και το σενάριο της ταινίας του, αυτούσιο (εξαιρώντας ίσως την απόπειρα του γιατρού να ωθήσει την Μπες σε πεολειχία). Στοιχεία της εν γένει φιλμογραφίας του Δανού σκηνοθέτη, της φιλοσοφικής του ενόρασης, της σκωπτικής του διάθεσης απέναντι στα κοινωνικά σύνολα, της υπερβατικής του αντίληψης για την ανυπότακτη φύση της αγάπης, της καταθλιπτικής του ιδιοσυγκρασίας, του δισήμαντου κι ανατρεπτικού, ιδιοφυούς ύφους του με τους διαρκείς επαναπροσδιορισμούς, του ανελέητου σχολιασμού του ενάντια στην υποκρισία και την αυταρέσκεια του ανθρωπίνου είδους και της προκλητικής του, της διαυγούς αλλά όχι στεγνά εγκεφαλικής ματιάς στις πράξεις και τα αφανή κίνητρά τους, εμφανίζονται επί σκηνής μέσω ευρημάτων και δράσεων με συμβολικό χαρακτήρα. Όπως το αρχετυπικό ζεύγος των πρωτοπλάστων, το σχήμα της «ανελέητης μητέρας-πιστής», τα θρανία που μεταποιούνται σε οικεία σχήματα διαφορετικών επίπλων μέσα από τις πολλαπλές χρήσεις τους, οι σκηνές-επαναλαμβανόμενα μοτίβα των χειρουργείων, η άνοδος στο κόκκινο καράβι της Γυναίκας, η παρουσία προσώπων που ορίζουν το πλήθος χωρίς να διαχωρίζονται από αυτό, η παρουσία της ίδιας της σκηνοθέτιδας επί σκηνής η οποία μεταξύ άλλων, μιλάει με τον Τρίερς μέσα από μία συνέντευξη κατασκευασμένη από την ίδια και ιδιαίτερα σκωπτική, στο πνεύμα του σκηνοθέτη, εμπνευσμένη από την δική του επικοινωνιακή διάσταση, μια διάσταση που αναγνωρίζουν εύκολα οι φανατικοί του θεατές. Ο διάλογος αυτός λειτουργεί σαν αναθεώρηση της δράσης, σαν μια δεύτερη σκιαγράφηση των φανταστικών συνομιλιών της Μπες με τον θεό. Το Δόγμα -95 των Τρίερς και Βιντερμπέργκ, σχολιάζεται επίσης μέσα από την χρήση της κάμερας στο χέρι η οποία καταγράφει ρεαλιστικά τις αόρατες στον θεατή, λεπτομέρειες, μέσα από τους τραχείς υποκριτικούς κώδικες των ηθοποιών και μέσα από την ατμόσφαιρα πρόβας διάχυτη σε όλη την διάρκεια της παράστασης η οποία προσδίδει ένα επιπλέον ρεαλιστικό στοιχείο, στην θεατρική απόδοση και γλώσσα καθώς κι από την απουσία της σκηνοθέτιδας από την υπόκλιση, υπενθυμίζοντάς μας έναν από τους όρους του, την απουσία του ονόματος του σκηνοθέτη από τους τίτλους της ταινίας. Αυθεντική στον ρόλο της κεντρικής ηρωίδας, η Ιωάννα Τσιριγκούλη,μας προσέφερε μια Μπες τόσο αθώα όσο και νευρωτική με έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις και αφοπλιστική αθωότητα, λειτούργησε σωματικά και συναισθηματικά μέσα από μια εσωτερική δυναμική που επαναπροσδιόρισε τον ρόλο στην θεατρική του διάσταση και απέδωσε έντεχνα την υπερβατική διάσταση της ηρωίδας. Ιδανικός για τον ρόλο του συζύγου της του Γιαν, ο Άκης Σακελαρίου, δημιούργησε εντυπωσιακές φωτοσκιάσεις αναδεικνύοντας έξοχα τον δύσκολο ρόλο του ενώ η Παρθενόπη Μπουζούρη, ηθοποιός βάθους κι ευρείας γκάμας, ενσάρκωσε την «ξένη» φίλη της ηρωίδας, την Ντόντο με άνεση, σαφήνεια και πλούσια γκάμα αποχρώσεων αλλά και με εκείνη την στεγνότητα στο ύφος που έρχεται σε αντιπαράθεση με την υγρή, γεμάτη χυμούς έκφραση της αγαπημένης της φίλης. Ο Γιώργος Παπαπαύλου ερμηνεύει τον γιατρό Ρίτσαρσον μέσα από μια εκφορά λόγου ιδιόρρυθμη η οποία ανακλά την παγίδευσή του στα «μέτρα» που τον καθησυχάζουν αλλά και τον υπονομεύουν. Ο παλαίμαχος Γιάννης Βογιατζής μας δίνει σε κόντρα ρόλο, έναν παγωμένο, άκαμπτο, εφιαλτικό μίνιστερ που μετατρέπεται από σάρκινος σε ατσάλινο κι από πρόσωπο σε σύμβολο της αρνητικής, σχεδόν απάνθρωπης πλευράς του ενοχικού Εβραίου θεού, στην χριστιανική, εξ ίσου ευνουχιστική μετεξέλιξη του. Σε αγαστή αρμονία λειτούργησαν και οι υπόλοιποι ηθοποιοί της παράστασης στους ομιλούντες ή βωβούς αλλά εύγλωττους ρόλους τους.
Η παράσταση είναι κατάλληλη για άτομα άνω των 18 ετών Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος Διανομή
ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21:00 Εισιτήρια: Τιμές: 15€, 10€ (φοιτητικό) 5€ (ανέργων) Η αγορά εισιτηρίου με έκπτωση για ανέργους πραγματοποιείται μόνο από τα ταμεία με την επίδειξη αντίστοιχου δικαιολογητικού/κάρτας.
|
